TEFAHUR

Kuranımızın nüzul sırasına göre 21. ve 22. Ayet olan, 5 gurup ayetlerden Tekasur suresinin 1. ve 2. ayetlerini izah ve açıklamaya devam edeceğiz.

Cenabı hak Tekasur suresinin 1. ayetinde bismillah, Elhakumut tekasur, Çoklukla övünüş sizi o kadar oyaladı ki, buyurmaktadır.

Ayeti celilede geçen 1. kelime el hakumu; Sizi oyaladı, anlamına gelir. Oyalama sebebi olarak da övünme olduğunu, birbirimize üstünlüğümüzü kabul ettirme çabası olduğunu bildiriyor.

İmam Fahrettin Razi Hazretlerine göre övündüğümüz dünya nimetleri bizi nelerden alıkoyar?

1-Övünme insanı zikirden alıkoyar. 2- Farzlardan, mendublardan alıkoyar. 3-Marifatullahtan, taattan, ubudiyetten alıkoyar. 4-Tefekkürden, tedebbürden alıkoyar. İşte bunların hepsine dünyadır.

Tedebbür; kuranımızda yaklaşık 1880-1900 civarı birbirine benzemeyen kelime vardır. Bu mübarek lafızların bize neyi anlatmak istediğini detaylarıyla öğrenmemin adına tedebbür denir.

Bu ilmi derinliğe inmek için 13 yıl boyunca 585 canlı sohbet, 55 konferans, 68 yazılı sohbet yapıldı. Bu sohbetlerde her konu birbirinden müstakil olarak işlendi. Bizleri bu tedebbüre vesile kılan Rabbimize şükürler olsun.

Dünya nimetleri içerisinde övünülecek şeyler;

Cenabı hak Yusuf suresinde bismillah, Kalec'alni ala hazainil ard, inni hafizun alim. Yusuf: "Beni ülkenin hazinelerinin başına tayin et. Zira ben onları korurum ve iyi bilirim." Dedi, buyurmaktadır.

Öyle de oldu ki Yusuf (as) hazinenin sorumluluğuna getirildi. Mısır dışındaki tüm topluluklar kıtlık çekerken Mısır da bolluk vardı.

Hazreti Peygamberimiz (sav); Ben peygamberlerin sonuncusuyum. Kıyamet günü yer yarılıp açıldığında ilk kabrinden çıkarılacak olan benim. Kıyamet gününde insanların efendisi ben olacağım. Livaul hamd (hamd sancağı) elimde olacaktır. Âdem (as) ve tüm peygamberler dahil benim sancağım altında olacaklar. Rabbimizin huzuruna toplanıldığında insanlığın sözcüleri ben olacağım. Umutsuz kaldıkları zaman onları ben müjdeleyeceğim. Bütün peygamberlerin imamı, hatibi ve hepsinin şefaatçisi ben olacağım. O gün şefaat hakkı verilecek ve şefaat edecek ilk kişi ben olacağım. Cennetin kapısını ilk çalan ben olacağım. Lakin bunları övünmek için söylemiyorum. Asla övünmek yoktur, buyuruyor.

Peygamberimiz burada asla kendi şahsını övmemiştir. Nebilik makamındaki mevkisel ayrıcalığını övmektedir. Abdullah oğlu olarak değil Rasulullah olarak övünmektedir. Allahu tealanın kendisine lütfettiği bu nimetleri haber vermiş, bunu söylerken de tevazu ile söylemiştir.

Buradan şu sonuç çıkıyor ki kişiler;

1- İlim, amel ve ahlak ile övünebilir.

2-Sıhhat, kuvvet ve zekatı verilerek temizlenmiş mal ile övünebilir.

3-Manevi cemali, güzelliği ile övünebilir.

4-Gerek kıraat gerek tilavette kullandığımız sesiyle övünebilir.

5-Devletimizin ve milletimizin geldiği noktadan dolayı devletinin gücünden dolayı sevinip övünebiliriz.

Ancak bütün bunları riya, kibir ve tefahurdan uzak, bunların rabbimizin verdiği bir nimet olduğunu bilerek diğer kişilere iyi örnek olması için paylaşılabilir.

Tefahür kelimesinin temeli lehr kelimesinden gelir. Lehr; Gerekli, mühim olandan alıkoyan, oyalayan boş şeylere denir.

El hakum kelimesi el ilha, el ilha köklerinden türer. O kökler de lehir zamiriyle geçmiş zamanı anlatır. İnsanların övünmeleri geçmiş zaman içinde kalır.  Kuranımızda 16 yerde geçer.

Ayeti celilede geçen 2. kelime ettakasur; İsimdir. Övünme demektir.

Mal evlat servet aşiret, taraftar çokluğu, takipçi çokluğu üye çokluğu seyirci çoklu gibi çokluklar bizi kendimizden geçirip sarhoş eder. Bu övünmeler de bize ayak bağı olur.

Hazreti peygamberimiz buyuruyor ki; Senin malın yiyip tükettiğin, giyip çürüttüğün ve tasattuk edipte ecrini kazandığındandır. Yani bizim malımız sadece Yediğimiz giydiğimiz sadaka olarak gönderdiğimiz dünyalıklardır. Dünya lafzı 115 yerde geçer.

Yunus suresinde bismillah Musa: "Ey Rabb'imiz! Firavun ve melelerine dünya hayatında ziynet ve mallar verdin. Ey Rabb'imiz! Onlar ise bunu Sen'in yolundan saptırmak için kullanıyorlar. Rabb'imiz! Mallarını yok et, kalplerine sıkıntı ver. Zira onlar can yakıcı azabı görmedikçe iman etmezler" dedi, buyuruyor.

Onlar dünya malını ve ziynetini doğru yoldan saptırmak için kullandılar onların kalplerinde sıkıca bağla dehşetle sıkıştır, buyuruyor.

Musa (as) Firavun ve avanesine dini tebliğ ettiyse de onlar zengin oldukları için mallarıyla dinin ilerlemesine mani oldular. Mallarını fakirlerin dini seçmelerine mani olmak için kullandılar. Musa (as) ise onların bu yaptıkları için Rabbine; Onlar dünya malını ve ziynetini doğru yoldan saptırmak için kullandılar onların kalplerinde sıkıca bağla dehşetle sıkıştır, dua etti. Günümüzde dahi Müslümanların fakirlerine yapılan bu abluka devam etmektedir. Filistin’deki kardeşlerimizin düştüğü durumdan kurtulması için bu duayı etmemiz gerekir. Aksi halde bizim vicdanımız sıkılır. Ruh bozukluğu yaşar sebebini başka yerlerde ararız.

Şuara suresinde bismillah Ve tettehızune mesania leallekum tahludun Dünyada ebedi kalırsınız ümidiyle saraylar ve havuzlar mı ediniyorsunuz, buyurmaktadır. İnsan oğlunu hiç ölmeyecek gibi hırsla servet biriktirir. Ama bu serveti kendisini oyalar da farkında olmaz.

Bu ayeti celile Hazreti Lut (as) dönemindeki insanların kayadan yaptıkları evlere güvenerek bize bir şey olmaz diye övünmeleri üzerine onlara ikaz için nüzul olmuştur.

Hazreti Peygamberimiz (sav) Âdemoğlunun ağzının içini, (gözünü) ancak toprak doyurur, buyurmaktadır.

Hazreti Peygamberimiz (sav) bir hadisi şeriflerinde; Ben sizin fakir düşmenizden değil, çokluk içinde yaşamından korkuyorum hata işlemenizden değil bilerek hata etmenizden korkuyorum, buyuruyor.

Tefahür ve Fahr nedir?

1-Kendimi beğenmektir, övünmektir ve kabarmaktır.

2-Kurulmaktır, afra tafra satmaktır, kibirlenmektir

3-Enaniyet, kasılmak ve böbürlenmektir.

4-Mağrurlanmak ve çalım satmaktır.

Bu kelime kuranımızda 13 yerde geçer 11 farklı anlamı vardır. Bu 11 anlamdan birincisiyle başayalım;

1-Nisa suresinde bismillah …İnnallahe la yuhıbbu men kane muhtalen fehura, Allah kendini beğenen, daima böbürlenip duran kimseleri sevmez, buyuruyor.

Cenabı hak Fahır ve tefahür kelimeleri ile eş anlamlı 8 değişik kelime kullanıyor.

1-Muhtalen; Kendini beğenenler anlamına gelir. 2- Fehura; Böbürlenme, hava atma anlamına gelir. 3- Ağcebe; Böbürlenmenin diğer anlamıdır. 4-Maraha; Kabara kabara yürüme anlamına gelir. Lokman suresinde geçer. 5- Temrahun; Böbürlenme anlamına gelir. Mümin suresinde geçer. 6- Tafrahun; Şımarma anlamına gelir.

Hazreti Peygamberimiz (sav); İnsanlar mescitlerde övünüp böbürlenmedikçe (yaptırdığı mescitle övünmedikçe) kıyamet kopmaz, buyuruyor.

Selatin camileri Osmanlı döneminde Padişahın devlet parasını kullanmadan, hiç kimseden tek tuğla bile almadan kendi cebinden yaptırdığı camilerdir. Padişah bu camiyi yaptırdığı halde övünme, böbürlenme olmasın, nefsim kabarmasın diye o camiye çok gelmezdi.

7- Eşir;. Küstahlık yapmak anlamına gelir. Kamer suresinde olarak geçer 8- Tefahür; övünme anlamına gelir.

Sonuç olarak;

İnsanoğlu dünyadaki her şeyin bir imtihan aracı olarak verildiğini bildiği halde Malı ile servetiyle evladı ve akraba çokluğu ile övünür; Makamı mevki ve o makamından elde ettiği imkanlarla övünür; Giyinmesi ve otomobiliyle övünür; Yemesiyle içmesiyle ailece gittiği tatil gezileri ile övünür; Yaptığı düğünüyle övünür. Çünkü insanın nefsinde tefahür hastalığı vardır. Bu hastalığın kökü ise ucb ve kibirdir.

Ucb; Nefsin kendini beğenmesi hastalığıdır.Tevbe suresinde geçer. Çok gizlidir. Ucb sahibi olan insan 1-Başkaları tarafından övülmeyi çok sever. Az ya da çok herkeste vardır. 2-Kendi bedenini ve giyimiyle kendini beğenir. 3-Dini konularda kendi aklına güvenir 4- Kendi soy ve ırkı ile övünür. 5-Evlat, akraba çokluğu ile övünür. 6- Malının mülkünün çokluğuna güvenir.

Bunlar ucbun kalp tarafıdır. Bir de dil tarafı vardır.

Kalbimizdeki Ucubun dilimizle ifade edilmesi ene veya enaniyettir. Naziat suresinde bismillah Fe kale ene rabbukumul a'la. Ben sizin en yüce rabbinizim dedi. Buyuruyor. İşte bu kalpteki ucubun dille ifade edilişidir. Bunun adı ene’dir. Yeryüzünde bunu ifade eden ilk kişi Firavundur.

Bu hastalığı olanlar;

1-Kendini herkesten üstün görür. 2-Aşırı saygı bekler. 3-Kendini yeterli görmesinden dolayı başkalarından bir şey öğrenmeye kapalıdır. 4-Kendi kendime yeterim diye düşünür.

Bunların tamamı ayetlerin derinliğinden alınmıştır. Psikolojideki adı benlik, bencillik, egoistliktir.

Ucbun sosyal hayatımızdaki davranış göstergesine kibir denir.

Kibir kuranımızda 3 değişik şekilde ifade edilir. 1 yerde kibir olarak, 8 yerde müstekbir olarak, 49 yerde de istikbar olarak geçer. Cümle içerinde festekberu olarak ifade edilir.

Peygamber Efendimiz (sav); Bu kişiler kendisini beğenip başkasını hor ve hakir görür. Onları tahkir eder, toplum içerisinde aşağılar. Onlara yüksekten bakar, buyurarak kibirin toplumdaki davranışlarını bize öğretmiştir.

Kibirlilere ait 9 sıfat;

1-Karşısındakine kendi üstünlüğünü kabul ettirmek ister. En ufak yardım yapsa onu herkesin içerisinde yapar.

2-Başkalarından üstün olmadığı halde üstün görünme hastalığı vardır.

3-Bu sıfatını gizleyemez.

4-Başkalarına itaat etmek istemez, onlara karşı böbürlenir

5-Sürekli kişileri aşağılar. Bunu şaka yoluyla yapar.

6- Onlara karşı övünür.

7- Onlarla dalga geçer.

9- Onların her şeyini küçümser.

8-Onlarla aynı statüde olmak istemez.

El Fatiha

.