Cenabı hakkın İlk inen Alak suresinin 1. Ayetini halak diye bitirirken 2. Ayetine halak diye başlaması bu konunun ehemmiyetini göstermektedir.
Rabbimiz Alak suresinin 2. Ayetinde Euzubillah bismillah Halakal insane min alak, İnsanı alaktan yarattı, buyuruyor.
Halaka (yaratma) fiili imanımızın ilk temel taşıdır. Bu fiili anlayabilmek için kelam ilmi ile ilgili 14 adet kavramı bilmemiz gerekir.
1- İbda; Herhangi bir şeyin yoktan var edilmesi, ilk kez yaratılması.
2- İcat; Evvelce keşif olunmamış bir şeyin keşfedilip ortaya çıkarılması.
3- İhtas ve Tahsis; Yaratılan şeyin sonradan ortaya çıkarılması. En güzel örnek ruhların yaratılmasıdır.
4- İnşaa ve Terkip ; Var olan şeyin tetrici olarak safha safha ortaya çıkarılmasıdır. Çocuğun Ana rahminde safha safha büyümesi gibi.
5- İhtira; Allahu Teala bir şeyi yaratırken kimseye muhtaç değildir. İnsanların yaptıkları ise kudret ve iradesinin dışında başka sebeplere bağlıdır. Bundan dolayı insanların yaptıklarına yaratma denilemez.
6- Sun ve Tasni; Yaratılan şeyin sanatkarane şekilde yaratılmasına denir.
7- Edb; Cenabı hakkın daha önce kimse tarafından kullanılmayan bir şeyi insanların yararına sunmasıdır.
8- Tasfir; Eşyaya şekil vermektir.
9- Tarzik; Rızık ve nimet veren anlamına gelir.
10- İnma; Büyütmek ve üretmek demektir.
11- İnbak; Yeryüzündeki nebatatın bitirilmesidir.
12- İhya; Hayat vermek diriltmek ve yaşatmak anlamına gelir.
13- İmate; öldürmek demektir.
14- İfna ve İdlaf; Yok etmek anlamına gelir.
Cenabı Hakkın Yaratma Fiilleri;
Cenabı hak yaratma işini icra ederken hiç kesintiye uğratmadan 23 çeşit fiil uygulamaktadır.
1-Halaka Fiili; Cenabı hak kudret sıfatı ile bir canlıya ruh vermesidir. Kuranımızda 261 defa geçen bu fiil diğerlerini kapsayan şemsiye gibidir.
Maide suresinin 110. ayetinde Euzubillah bismillah …fe tekunu tayran… iznim ile kuş oluyordu, buyuruyor. Hazreti İsa (as) çamurdan kuş yapmış Rabbimiz ruh verince canlanmıştı. Bu ruhu Rabbimizden başka kimse veremeyeceği için yaratma fiili başka kimse için kullanılamaz. Yaratmanın şahikası ona ruh vermektir.
Kuranımızda Halık fiilinin sahibi olan Rabbimiz için el halık, el halıkun, el hallak, ahsenul halıkun isimleri ile anılmaktadır. Yaratılmış mahlukların geneline tahlik denir.
2. Bede eş-şey’e Fiili; Kelam ilminin en derin konularından biridir. Kuranımızda 21 yerde geçer. Eşyayı önceden bir örneği olmadan icat eden demektir. Yaratılışta öne geçirme demektir. Mesela bir meyvenin önce çekirdeği yaratılır sonra çekirdek ağaç olur.
3. Bedii Fiili; Benzeri görülmemiş bir şeyi ilk defa yapmak meydana çıkarmaktır. Kuranımızda 4 yerde geçer.
4-Fatara Fiili; Yaran ve sürekli yaracak olan demektir. Kuranımızda 20 yerde geçer. Deprem ve zelzele gerçeğinde olduğu gibi yerin yarılması bu fiilden tecelli olur. Bitkilerin baharda toprağı yararak çıkması da buna örnektir. El Fatır (cc) esmasının tecellisi ile olur.
5-Berae Fiili; Mahlukatı örneksiz yaratmasıdır. El Bari (cc) esmasından tecelli eder.
6-Feika Fili: Taneleri ve çekirdekleri yaran demektir. Her tohum ve çekirdek, kendinden meydana gelecek bitkinin kimyageridir. Feika fiili kuranımızda 4 kere geçer. Bunlardan birinde ven neva geçer ki yaprak çıkartmak suretiyle toprağı yaran anlamına gelir. Başka yerde de falikul isbah geçer o da şafağı ve karanlığı yaran anlamına gelir.
7-Zerve Fiili: Zer veya zerae olarak 6 kez geçer. Zürriyet demektir. Erkek olan yaratıklara zürriyet verilmesi bu fiilin tecellisiyle olur. Bu fiil tecelli etmeden çocuk olmaz.
8-Enşe-e Fiili: Enşe-e büyütmek ve geliştirmek demektir.
9-Ceale Fiili: Kuranımızda 346 defa geçer. Yenileme ve tekerrür etme anlamına gelir. Yaratılan bir şey için (haşa) Allah bunu niye yaratmış derler. Hiçbir şey hikmetsiz yaratılmaz. Bir şeyi yaratmasının hikmeti bu fiilde geçer. Yaratılmanın tüm detayları anlatılır.
10- Savvara Fiiili; Yeryüzündeki hiçbir insanın yüzü diğerine benzemez. El musavvir esmasının tecellisi ile insanların yüzleri, parmak izleri, DNA’ları birbirinden farklı olur.
11-Sevva Fiili; Sevva tesviye etmek, düzeltmek, denkleştirmek demektir. Parmaklarımızın uzunlukları, kalınlıkları, aralıkları birbirinden farklıdır. Bu düzen ve denkleştirme sevva fiilinin tecellisi ile olur.
12-Ehya Fiili: Ehya hayat vermek, diriltmek demektir. Kuranımızda El muhyil mevta geçer ki ölmüşlere can veren demektir. Bu ehya fiilinin tecellisi ile olur. Kuranımızda 51 defa geçen Ehyanın kökü ihyadır.
13-Kun Emri; Bu emir kuranımızda 9 kere geçer. Bu lafzın temeli kâne fiilidir. Kâne de 1358 defa geçer. Kun sözü ebedidir. Rabbimiz bir defa dediği zaman ikinci emre kadar geçerlidir. Tekvin sıfatının tecellisi ile olur.
14-Sanea Fiili: Senea sun kökünden gelir. Her şeyi sanatkarane yapan demektir. Kuranımızda 20 yerde geçer. Hazreti peygamberimiz (sav.) Şüphesiz Allah her saniyi ve sanatını birlikte yaratır, buyuruyor. Her insana yetenekleri doğuştan verilir. Bize düşen verilen bu yeteneği geliştirmektir.
15-Fale Fiili: faalun dima yurid tabiri rabbimizin yaratıcılığındaki bir terkip olup asllah dilediğini yapar o faili mutklaktır. Anlamına gelir. Rabbimiz devamlı ve mükemmel olarak yaratır.
16- Ahraca Fiili: Ahraca, çıkarıcı demektir. Furuc, çıkarılan şeyin çıkarıldığı yeri terk etmesidir.
Cenabı hak Nahl suresinin 78. Ayetinde Euzubillah bismillah Vallahu ahrecekum min butuni ummehatikum… Allah sizi annelerinizin karnından çıkardığı zaman hiçbir şey bilmiyordunuz, buyurur. Doğumun rahat ve kolay olması bu fiilin tecellisi ile gerçekleşir.
Bakara suresinin 74. Ayetinde de Bismillah …fe yahrucu minhul mau… Allah kayadan su çıkarır, buyuruyor. Burada o kayayı yarıp suyun çıkması da Muhricu esmasının tecellisi ile olur.
17-Eade Fiili: Eade, Öldükten sonra dirilten demektir.
18-En Bete Fiili: En bete, bitirdi demektir. Bir bitkiyi topraktan bitirmesidir. Cenabı hak Araf suresinin 58. Ayetinde Bismillah Vel beledut tayyibu yahrucu nebatuhu bi izni rabbih… Rabbimin izniyle güzel memleketin bitkisi güzel çıkar, buyuruyor. Sanki Ülkemiz toprağını inkişaf ettiren bir ayet gibidir. O zaman böyle bir beldeyi bize nasip eden rabbimize ne kadar şükretsek vesile olan ecdadımıza ne kadar dua etsek azdır. Bu vatan bizim beşiğimizdir. Vatansız din olmaz, vatansız namus olmaz.
19-Aata ve Vehebe Fiili: Bu fil ayetlerde vehep veya vehip olarak geçer. Rabbimiz verdi, demektir. Rabbimizin El vahap esmasından tecelli eder. Çok ve tekrar karşılıksız veren demektir. Evlat nimeti bu fiilin tecellisi ile olur.
20-El-ka Fiili; Attı, atarak yarattı anlamına gelir. Cenabı hak Taha suresinin 39. ayetinde Bismillah …ve elkaytu aleyke mehabbeten. Ben tarafımdan senin üzerinde bir muhabbet bıraktım, buyurur. Yani Rabbimiz bir kulun kalbine muhabbet atarsa o kişiyi hem Rabbimiz hem de insanlar sever. Enfal ve Ali imran surelerinde bismillah … keferur ru'be… inkar edenlerin kalplerine korku sararım, buyuruyor. Kafirlerin sürekli öldürmeyi istemeleri içlerindeki bu korkularındandır.
21-Vada-a Fiili: Cenabı hak yaygın şekilde yarattı anlamına gelir. Bir hayvanın dağda yalnız başına doğum yapabilmesi bu fiilin tecellisi ile oluyor. Hz Meryem annemizin Hazreti İsa (as) doğurması da buna örnek verilebilir.
22- Enzele Fiili: İndirdi anlamına gelir. İnsanlardaki yazı kabiliyeti, Aklındaki doğruyu eğriden ayırabilme kabiliyeti, uykusunu rahatça korkmadan uyuması. Kendini emniyette hissetmesi, korkma ve heyecan yaşamaması bu fiilin tecellisi ile olur.
23-İcat Fiili: Rabbimiz istediğini istediği şekilde elde eden demektir. Bu el vacid (cc) esmasından tecelli eder. Duhan suresinde vecedeke olarak geçer. Örnek olarak mucize ve keramet verilebilir. Kerametler mucizelerin bakiyesidir.
Yaratma Fiilini Kısaca Özetlersek;
1- Kâinatın yaratılışı
2- Göklerin ve yerin 6 günde yaratılması. Bu 6 gün kavramı bizim anladığımız şekilde değildir. Rabbimizin yaratılmayı 6 güne yaymasının bir hikmeti de bize dünyevi işlerimizde sabırlı olmamıza işaret eder.
3- 7 kat gök ve 7 kat yerin yaratılması.
4- Göklerin direksiz olarak yaratılması.
5- Gök cisimlerinin yaratılması.
6- Seyyar ve sabit yıldızların yaratılması.
7- Gök cisimlerinin hareketleri, gece ve gündüzlerin yaratılması.
8- Dağların, denizlerin, geçitlerin, ovaların, nehirlerin yeryüzü hareketlerinin yaratılması.
9- Meleklerin ve cinlerin yaratılması.
10- Canlıların yaratılması. Tüm canlılar sudan yaratılmıştır.
11- Bitkilerin yaratılması,
12- Çiftlerin yaratılması. Erkeğe zevç, kadına zevce, ikisine birden ezvec denir.
13- Hayvanların yaratılması.
14- İlk insanın yaratılması.
15- Eşin ve zürriyetinin yaratılması. Anası ve babası olmayan Havva annemiz erkeğin bilmediğimiz bir parçasından yaratılmıştır.
16- Ölümün ve hayatın yaratılması.
17- Allah insanı en güzel şekilde yaratmıştır.
18- İnsan Allah’ı tanıyarak, ona kulluk ederek imtihanı başarması için yaratılmıştır. Tanımak ve bilmek farklıdır. Kafirler de Allah’ı bilirler ama tanımazlar.
19- İnsanın yaratılıştan gelen zaafları vardır. Herkesin zaafı ve kabiliyetleri yaratılışında verilmiştir.
20- Her şey insan için insan da Allaha kul ve halife olmak için yaratılmıştır.
21- Kim yaratıcı ise Allah odur.
22- Yaratılmış olan başkasını yaratamaz.
23- O her şeyin yaratıcısı ve sanidir. Her şeyi sanatkarane yaratmıştır. Allah yaratan, kul ise kasip yani kazanandır.
Hazreti Peygamberimiz yeni bir elbise edindiğinde; Allahım övgü ve sena ile anılmak sana mahsustur. Bu elbiseyi bana giydiren sensin. Yeni giysinin iyilik getirmesini ve onun için mukadder olan sun-u ve hayrı talep ederim. Elbisenin kötülük getirmesinden de sana sığınırım, diye dua ederdi ki bu dua hayatımızın her alanında kullanacağımız bir duadır.
24- Canlı, cansız, görünen, görünmeyen bütün varlıklar yaratılmıştır.
25- Varlıklar Allah’ın yaratma fiilinin tecelligâhıdır.
26- Yaratma bir kere olmuş bitmiş değildir. Kesintisiz devam eder. Rahman suresinin 29. Ayetinde Euzubillah bismillah Yes' eluhu men fis semavati vel ard, kulle yevmin huve fi şe'nin, buyurur ki buradaki fi şe'nin her daim yaratma devam eder, anlamına gelir.
27- Kulluk yaratana yapılır. Kul olmak şereftir.
28- Allah’tan başka yaratıcı yoktur.
29- İlk yaratılış ikinci yaratılışa delildir.
30- Cenabı hak ilk yaratırken bede-e, yubdiu, el hak ve fatara fiillerini kullanır. İkinci yaratış için yuidu fiilini kullanır. Yoktan yaratırken bedii filini kullanır. Bunun dışında yaratılışın diğer safalarında enşe-e, berae, ceale, savvara, sevva fiillerini ve kun emrini kullanır.Canlıların azalarını düzgün, dengeli ve ahenkli yaratmak için berea fiilini kullanır. Allaha isnad ve atıf yolu ile yaratma kavramlarının diğerleri de ilka, ita, inbad inzal ve ihraçtır.
31- Allah (cc) göremediğimiz mücerret (görünmeyen) varlıkları yaratandır.
32- Yedi gök, en yakın sema, uçsuz bucaksız alem, yeryüzü, dağlar, taşlar, madenler, canlılar, şehirler, bitkiler… bu minval üzere yaratılmıştır.
33- Yaratma Allah’ı tanıtıcı en bariz sıfattır.
34- Uluhiyet yaratıcı olmaya bağlıdır. Rabbimizin bizim üzerimizdeki genel vasfı uluhiyettir. Bizim genel vasfımız ubudiyet yani kulluktur.
35- Yaratıcı kimse ilah O’dur.
36- ibadete layık olan yaratıcıdır. Kulluk edilmesi onun hakkıdır.
Herkes ve her şey varlığını ona muhtaçtır. İhtiyarı(severek) ve ızdırari(zoraki) kulluk etmekle görevlidir. Tek yaratıcı tek ilah tek mabud vardır o da Allah’tır.
Ey yüce Rabbimiz! Bizlerin hulukunu güzel eyle. Hoşnutluğunu ikram eyle. El mucip esma-i şerifin hürmetine dualarımızı kabul ve makbul eyle.
Amin. Amin. Amin. El fatiha…
Comments